Sập thờ mai điểu là kiểu sập thờ phổ biến trong không gian thờ tự của nhiều căn nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ. Loại sập này không chỉ để thờ cúng tổ tiên mà còn gắn liền với giá trị văn hóa, thể hiện sự trang trọng và chuẩn mực trong kiến trúc truyền thống. Bài viết này tổng hợp những kinh nghiệm thực tế trong việc chọn, thiết kế và đặt sập thờ sao cho đúng kích thước, hợp phong thủy và phù hợp với kết cấu của nhà gỗ truyền thống.
Bộ gian thờ đầy đủ Nhà gỗ Phúc Lộc
Vì sao hoa văn mai điểu được chọn cho nhà gỗ cổ?
Hoa văn mai điểu là hình ảnh cây mai và đôi chim đang đậu hoặc bay. Trong mỹ thuật truyền thống, hoa mai tượng trưng cho khí tiết, chim điểu tượng trưng cho sự an lành. Khi kết hợp, bộ hoa văn này thể hiện mong muốn gia đạo yên ổn, con cháu thuận hòa.
Trên thực tế, nhiều nghệ nhân chọn hoa văn mai điểu cho sập thờ bởi:
- Dễ phối hợp với các họa tiết khác trong kiến trúc nhà gỗ như: hổ phù, tứ quý, rồng phượng, ngũ phúc…
- Không quá cầu kỳ nhưng vẫn đủ độ chạm khắc, phù hợp với các nhà gỗ ba gian, năm gian.
- Mang tính truyền thống, không bị pha tạp bởi yếu tố hiện đại.
Kinh nghiệm trong thiết kế, lắp đặt sập thờ mai điểu
Chọn sập thờ không nên theo mẫu cố định, mà cần đo đạc kỹ gian nhà cụ thể, sau đó cân nhắc tỉ lệ với kết cấu cột cái, cửa võng và các chi tiết liên quan.
Kích thước sập thờ mai điểu
Kích thước sập thờ cần được xác định dựa trên ba yếu tố chính: diện tích gian thờ, tỷ lệ kiến trúc nhà gỗ, và nguyên tắc phong thủy theo thước Lỗ Ban. Đối với nhà gỗ 3 gian hoặc 5 gian có gian giữa làm không gian thờ tự, kích thước sập thờ phổ biến thường rơi vào hai mức:
- Loại trung bình: dài 1m97, rộng 1m07, cao 1m17.
- Loại lớn hơn: dài 2m17, rộng 1m27, cao 1m17.
Chiều dài và rộng được chọn tùy theo chiều ngang gian thờ (thường khoảng 2m7 đến 3m6), đảm bảo hai bên sập còn đủ không gian để bày biện đỉnh đồng, chân nến hoặc mâm lễ. Chiều cao phổ biến nhất là 1m17, đủ để tạo thế thờ tôn nghiêm, thuận tiện cho việc hành lễ mà không làm người thắp hương bị cúi người quá sâu.
Cách thợ nhà gỗ tính toán vị trí đặt sập
Việc đặt sập thờ trong nhà gỗ không chỉ theo thói quen mà có những nguyên tắc cụ thể:
- Sập được đặt chính giữa gian giữa (còn gọi là gian thờ), hướng thẳng ra cửa chính hoặc cửa võng.
- Khoảng cách từ mặt sập đến mặt tiền nhà tối thiểu 1.2m để tiện di chuyển, bày biện mâm lễ.
- Khoảng cách từ mặt sập đến xà dọc ít nhất 0.5m để khi đứng thắp hương không bị vướng đầu.
- Đặt sập sao cho không che mất phần chạm khắc quan trọng như hoành phi, đại tự, câu đối.
Với nhà gỗ ba gian, năm gian hoặc nhà có hậu cung, việc đặt sập còn phải xét thêm yếu tố trục phong thủy, mệnh trạch gia chủ, tránh để bàn thờ bị rơi vào hướng xấu hoặc phạm phải những khoảng trống không khí lưu thông mạnh (trực xung).
Những lỗi thường gặp khi đặt sập thờ mai điểu trong nhà gỗ cổ
Trong quá trình thi công thực tế, các nghệ nhân lâu năm thường cảnh báo một số lỗi mà nhiều gia chủ gặp phải:
- Chọn sập quá lớn hoặc quá nhỏ: Gây mất cân đối với không gian, che mất họa tiết nội thất hoặc khiến gian thờ bị trống trải.
- Đặt lệch trục thần đạo: Làm bàn thờ không hướng đúng vào tâm nhà, dẫn đến mất cân đối phong thủy.
- Không đảm bảo chiều cao tương thích: Dẫn đến sập bị quá cao hoặc quá thấp so với mặt nền, gây bất tiện khi thắp hương.
- Sử dụng hoa văn sai phong cách: Một số cơ sở dùng hoa văn hiện đại hoặc pha tạp, không đúng chuẩn mai điểu truyền thống.
- Chọn gỗ không đạt tuổi: Gỗ non dễ cong vênh, nứt nẻ, nhất là với mặt sập rộng và chịu lực lớn.
Giải đáp thắc mắc gia chủ hay hỏi khi lắp sập thờ mai điểu
Trong quá trình thi công nhà gỗ cổ truyền, nhiều gia chủ thường đặt ra các câu hỏi liên quan đến việc lắp đặt sập thờ mai điểu sao cho đúng. Dưới đây là một số câu hỏi phổ biến và phần giải đáp dựa trên kinh nghiệm thực tế từ các nghệ nhân chuyên thi công nhà gỗ Bắc Bộ.
Gian thờ nhỏ có nên dùng sập mai điểu không?
Có thể dùng, nhưng cần lựa chọn mẫu sập đơn giản, kích thước nhỏ và chạm khắc vừa phải. Sập thờ mai điểu không bắt buộc phải chạm bong kênh nhiều tầng hoặc họa tiết dày đặc. Đồng thời, hoa văn mai điểu có thể rút gọn phần cảnh, chỉ giữ lại hình tượng chính để không gây rối mắt hoặc mất cân đối trong không gian.
Có cần làm sập theo bản vẽ đồng bộ của nhà gỗ hay đặt mua riêng?
Gia chủ nên làm theo bản vẽ đồng bộ, đặc biệt với nhà gỗ đặt dựng mới hoặc cải tạo toàn bộ không gian thờ. Khi làm đồng bộ, thợ thi công có thể điều chỉnh chiều cao sập sao cho ăn khớp với xà nhà, cửa võng, câu đầu và hoành phi. Ngoài ra, hoa văn mai điểu cũng sẽ được phối hợp thống nhất với hệ thống con rường, kẻ hiên, chi tiết chạm khắc trên kèo, bẩy…
Sập mai điểu có bắt buộc theo một mẫu cố định không?
Tuy mang tên chung là “sập thờ mai điểu”, nhưng thực tế có nhiều biến thể về bố cục và mức độ chạm khắc. Một số gia đình chọn mẫu mai điểu đơn giản: chỉ một cành mai và đôi chim đối xứng ở yếm sập. Số khác thích mẫu chi tiết hơn, có cả cảnh non nước, lũy tre, hoặc kết hợp với họa tiết tứ quý (mai – lan – cúc – trúc).
>> Xem thêm: Nội thất từ đường truyền thống Bắc Bộ: 7 món đồ nhất định phải có
Sập thờ mai điểu là lựa chọn phù hợp với kiến trúc nhà gỗ cổ truyền nhờ họa tiết gần gũi, ý nghĩa truyền thống và khả năng phối hợp tốt với các yếu tố nội thất khác. Nếu gia chủ đang chuẩn bị xây dựng , nên tham khảo trực tiếp ý kiến từ những đơn vị uy tín chuyên thi công nhà gỗ truyền thống như Nhà gỗ Phúc Lộc.
Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc
Số điện thoại: 0973812666
Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm
Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)
>Tham khảo thêm video về nhà gỗ truyền thống Bắc Bộ
>Tham khảo kiến thức nhà gỗ
